برای انسان مدرن، تنها و دلسرد از زندگی شهری، هنر همچون اکسیری جادویی است که روح خسته‌اش را آرام و زخم‌های کهنه‌اش را التیام می‌بخشد. غرق شدن در صدای موسیقی، محو شدن در خطوط یک پرتره و یا گم‌شدن در صحنه یک فیلم ماندگار؛ همه آن چیزی است که جادوی هنر را به رخ کشیده و هنرمند را تبدیل به سربازی می‌کند که به‌دور از قدرت‌طلبی، تنها برای اعتلای بشریت می‌جنگد. در صحنه بی‌بدیل هنر ایران نیز، همواره شاعران و هنرمندان بسیاری ظهور کرده‌اند که نام و آوازه‌شان در طول تاریخ، به تعبیر نظامی گنجوی، آسمان گیر شده است.
شاید بتوان گفت، جامعه مدرن ایران حیات خود را مدیون ستارگانی می‌داند، که آلام و درد‌های اجتماعی و فرهنگی را به تصویر کشیده‌اند و به دنبال رسیدن به یک وفاق جمعی برای توجه و حل مسائل اجتماعی هستند. «اصغر فرهادی» کارگردان صاحب سبک ایرانی، یکی از این ستارگان است که همواره موضوع آثار خود را بر اساس دغدغه‌ها و مسائل اجتماعی انتخاب کرده است و بدین‌سان است که فیلم‌های او، نه تنها منتقدان سرسخت سینما، بلکه عامه مردم را نیز راضی نموده است. در این پست از مجله اینترنتی تاپریلا، سعی داریم در نوشتاری هرچند کوتاه، این سینماگر ایرانی را به مخاطبان هنردوست خود بیشتر معرفی نماییم.
اصغر فرهادی از کودکی تا به حال
این روزها، نام اصغر فرهادی را کم‌تر کسی است که نشنیده و یا یکی از آثار او را به تماشا ننشسته باشد. آقای فرهادی، متولد ۷ ام اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۵۱ (7th May 1972)، کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس ایرانی است. او برای فیلم‌های بین‌المللی‌اش که بر شرایط انسانی تمرکز داشته و داستان‌های صمیمی و چالش‌برانگیز درگیری‌های داخلی خانواده‌های ایرانی را به تصویر می‌کشد، حتی مورد تحسین منتقدان نیز قرارگرفته است. ازجمله آثار او می‌توان به: فیلم‌های درباره الی (2009)، جدایی نادر از سیمین (2011)، گذشته (2013)، فروشنده (2016)، همه می‌دانند (2018) و یک قهرمان (2021) اشاره کرد.
فرهادی، به خاطر فیلم‌های جدایی نادر از سیمین (2011) و فروشنده (2016)، دو جایزه اسکار بهترین فیلم خارجی زبان را دریافت کرده است که او را به یکی از معدود کارگردانانی در سراسر جهان تبدیل می‌کند که دو بار برنده این جایزه، در این رشته شده‌اند. او، همچنین جایزه بهترین فیلم‌نامه جشنواره کن را برای «فروشنده» و «یک قهرمان» دریافت کرد. مجله تایمز در سال 2012، اصغر فرهادی را در لیست 100 نفر از تأثیرگذارترین افراد جهان قرار داد؛ وی همچنین در همان سال نشان لژیون افتخار را از فرانسه دریافت نمود.
از همایون شهر تا «داستان یک شهر»
فرهادی در همایون‌شهر (خمینی‌شهر امروزی)، شهری واقع در استان اصفهان در نزدیکی شهر اصفهان به دنیا آمد. در سال‌های نوجوانی به سینما علاقه‌مند شد و در سال 1365 با عضویت در انجمن سینمای جوانان اصفهان و ساخت فیلم‌های کوتاه 8 و 16 میلی‌متری، اولین تجربه‌های فیلم‌سازی خود را کسب کرد. اصغر فرهادی، در سال 1377 لیسانس تئاتر را از دانشکده هنرهای دراماتیک دانشگاه تهران و چند سال بعد فوق‌لیسانس کارگردانی صحنه را از دانشگاه تربیت مدرس دریافت نمود. وی در طی این سال‌ها، شش فیلم کوتاه و دو سریال تلویزیونی برای صداوسیما ساخت که در بین آنها، «داستان یک شهر» از همه مطرح‌تر است.
با اینکه اصغر فرهادی بعدتر ها سینما را به صورت کلاسیک و آکادمیک پیگیری کرد، ولی شروع علاقه و کسب تجربه ایشان به دوران نوجوانی بر می‌گردد و شاید یکی از دلایل موفقیت این هنرمند را تلفیق تجربه عملی وی در دوران نوجوانی با متدهای علمی و آکادمیک حوزه سینما در بعدها دانست. در این راستا اگر شما هم به این موضوع علاقه‌مند هستید، می‌توانید با آموزش‌های آنلاینی که مجموعه‌هایی مانند فرادرس منتشر کردند، اولین تجربیات خودتان را در حوزه سینما آغاز کنید و اولین گام‌های خودتان را در مسیر سینما بردارید. در ادامه چند نمونه آموزش مفید برای شروع فعالیت در صنعت سینما را لیست کرده‌ایم.
از نوشتن «ارتفاع پست» تا ساختن «چهارشنبه سوری»
فرهادی علاوه بر کارگردانی در سال‌های آغازین فعالیت خود، برای صداوسیما فیلم‌نامه و نمایشنامه نیز می‌نوشت. شاید بتوان گفت که اولین تجربه رسمی فیلم‌نامه‌نویسی وی، در فیلم «ارتفاع پست» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا است. یک سال پس از اکران «ارتفاع پست»، اولین فیلم بلند خود، یعنی «رقص در غبار» را کارگردانی کرد که درباره مردی است که مجبور به طلاق دادن همسرش و رفتن به شکار مار در صحرا برای بازپرداخت بدهی خود به خانواده همسرش می‌شود. این فیلم در جشنواره‌های بین‌المللی مسکو به رسمیت شناخته شد و جایزه بهترین کارگردانی جشنواره فیلم آسیا پاسیفیک و تندیس زرین بهترین فیلم‌نامه را از جشن خانه سینما کسب کرد و یک سال بعد (1382)، با کارگردانی «شهر زیبا»، اثری با درون‌مایه عاشقانه درباره جوانی که در شانزده سالگی محکوم به اعدام شده، جوایزی در جشنواره فیلم فجر و طاووس طلایی جشنواره بین‌المللی فیلم هند را دریافت نمود.
شاید بتوان گفت که ساخت «چهارشنبه‌سوری» در سال 1384، نقطه عطفی در کارنامه هنری این کارگردان بنام ایرانی محسوب می‌شود؛ بهطوریکه برای کارگردانی این فیلم، جوایز و نامزدی‌های متعددی را دریافت نمود که از بین آنها می‌توان به: سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی بیست و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر، هوگو طلایی جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو و نامزدی یوزپلنگ طلایی جشنواره فیلم لوکارنو (Locarno) اشاره کرد. علاوه بر این جوایز، مجله Slant این فیلم را یکی از بهترین فیلم‌های اکران شده سال 2006 معرفی می‌کند.
از «کنعان» تا «درباره الی»
فیلم‌های کنعان (1386)، دایره زنگی (1387) و محاکمه در خیابان (1387) از آن دسته فیلم‌هایی بودند که فرهادی نه در مقام کارگردان بلکه به‌عنوان فیلم‌نامه‌نویس و نویسنده دستیار، فعالیت داشت.
پس‌از‌این آثار و باز‌هم در سال 1387 فرهادی با کارگردانی «درباره الی» یک‌بار دیگر و برای چهارمین بار هنر فاخر کارگردانی خود را به نمایش گذاشت که هنوز هم از دید بسیاری از منتقدان سینما و مردم، مهم‌ترین اثر کارنامه هنری او محسوب می‌شود. اکران این فیلم سروصدای زیادی به پا کرد و جوایز داخلی و بین‌المللی مختلفی را برای این کارگردان شهیر ایرانی به ارمغان آورد. جایزه ویژه تماشاگران جشنواره فیلم فجر و تندیس بهترین کارگردانی جشن خانه سینما، خرس نقره‌ای بهترین کارگردانی جشنواره بین‌المللی فیلم برلین و جایزه بهترین فیلم داستانی جشنواره فیلم ترایبکا (Tribeca) ازجمله این جوایز هستند.
علاوه بر این جوایز، «درباره الی» به انتخاب منتقدین ایندی‌وایر (IndieWire) به‌عنوان ده فیلم برتر غیر انگلیسی‌زبان سال ۲۰۱۵ انتخاب شد. به نظر عده‌ای از منتقدان سینما، موج سوم و موج نوی سینمای ایران با «درباره الی» آغاز شد؛ بدین معنی که پس‌از‌این فیلم، تعداد کثیری فیلم دیگر، با الگوی روایی مشابه، ساخته و وارد سینمای ایران گردید.
فیلم‌نامه‌نویسی نیاز پروش ایده، چگونگی خلق داستان، چگونگی نگارش صحنه‌ها و دیالوگ‌ها دارد که جناب اصغر فرهادی در آثار موفق خود این المان‌ها را در عالی‌ترین سطح ممکن به تصویر کشیده است. شما نیز اگر علاقه دارید که در حوزه فیلم‌نامه‌نویسی، اطلاعات بیشتری کسب کنید و شروع به نوشتن اولین فیلم‌نامه خود نمایید، پیشنهاد ما استفاده از مجموعه آموزش فیلم‌نامه‌نویسی و نمایشنامهنویسی در وب‌سایت فرادرس است که لینک آنها در ادامه خدمت شما ارائه شده است.
- آموزش فیلم‌نامه‌نویسی – مقدماتی – کلیک کنید.
- آموزش فیلم‌نامه‌نویسی – تکمیلی – کلیک کنید.
- آموزش نمایشنامهنویسی – کلیک کنید.
روایت یک «جدایی» تا «قهرمان»
فرهادی در فیلم شناخته‌شده «جدایی نادر از سیمین» یا “Seperation”، یک ملودرام اجتماعی، درباره به‌پایان رسیدن یک ازدواج و زنجیره حوادث مرتبط با آن را به تصویر می‌کشد. این فیلم، دو سبک داستان‌پردازی: معماگونه و فلسفی را درهم‌آمیخته است که ممکن است برخی بیننده‌ها از درک تمام ابعاد آن عاجز باشند. این فیلم در سال 2011، به‌عنوان نماینده ایران در فستیوال اسکار معرفی و موفق به دریافت جایزه اسکار بهترین فیلم غیر انگلیسی‌زبان از این جشنواره شد. شاید بتوان گفت که دریافت این جایزه، بزرگ‌ترین دستاورد سینمایی ایران محسوب می‌شود. روایت و داستان در اوج خودشان، در آثار فرهادی به تصویر کشیده شده‌اند؛ بهطوریکه جذابیت داستانی و روایی را می‌توان یکی از رموز موفقیت این کارگردان در نظر گرفت. خلق داستان نیاز به مهارت‌هایی مثل: توانایی در طرح داستان، چگونگی تعریف داستان، آشنایی با مفهوم تنه داستان و موارد مرتبط دارد که شما می‌توانید آنها را در صورت علاقه و تمایل در لینک آموزشی زیر با عمق بیشتری مطالعه کنید.
جوایز معتبر بین‌المللی دیگری همچون جایزه گلدن گلوب (Golden Globe) بهترین فیلم غیر انگلیسی‌زبان، جایزه سزار بهترین فیلم خارجی زبان، جایزه ایندیپندنت اسپیریت بهترین فیلم خارجی زبان، جایزه بودیل (Bodil) بهترین فیلم خارجی زبان و جوایز هیئت‌داوران و خرس طلایی از جشنواره فیلم برلین از مهم‌ترین افتخارات کسب‌شده توسط فیلم «جدایی نادر از سیمین» است. این فیلم، با فروش 20 میلیون دلاری در کشورهایی همچون فرانسه، آمریکا، اسپانیا، آلمان، بلژیک و انگلستان پرفروش‌ترین فیلم سینمای ایران در اکران‌های خارجی لقب گرفت.
اصغر فرهادی در سال 2013، اولین اثر غیر فارسی‌زبان خود با نام «گذشته» را ساخت که نامزد دریافت نخل طلای جشنواره کن شد. هفتمین فیلم سینمایی فرهادی با نام «فروشنده» در سال 2016 برای دوستداران آثارش به اکران درآمد که با واکنش و استقبال بسیار خوب مخاطبین روبرو شد. این فیلم در سال 2017 توانست با جلب نظر هیئت‌داوران، موفق به دریافت اسکار بهترین فیلم غیر فارسی‌زبان و جایزه بهترین فیلم‌نامه از جشنواره فیلم کن شود.
فرهادی، در حالی موفق به دریافت این جوایز شد که خود به هدف تحریم اسکار 2017 به آمریکا نرفته و انوشه انصاری و پروفسور فیروز نادری را به‌عنوان نمایندگانش برای دریافت جایزه معرفی کرده بود. درنهایت، انوشه انصاری برای دریافت جایزه اصغر فرهادی بر روی صحنه حاضر شد و پیام ایشان را خواند.
فرهادی علاوه بر فیلم «گذشته» که به زبان فرانسوی بود، یک فیلم غیر فارسی‌زبان دیگر به نام «همه می‌دانند» را به زبان اسپانیایی ساخته است. این فیلم در افتتاحیه جشنواره فیلم کن (2018) به نمایش درآمد و در همان سال توانست در 6 بخش، نامزد دریافت جایزه گویا شود. فیلم‌های جناب آقای فرهادی توانسته‌اند که اتصال بین فرهنگی نیز ایجاد کنند. برای اینکه یک کارگردان در عرصه بین‌المللی موفق شود، نیاز به این دارد که علاوه برشناخت زبان با فرهنگ آن کشور (جامعه) نیز آشنایی داشته باشد. درصورتی‌که تمایل داشته باشید که هنرهای داستان‌نویسی یا کارگردانی یا سایر بخش‌های این زنجیره را در حوزه صنعت سینما به زبان بیگانه ارائه کنید، نیاز خواهید داشت که مهارت‌های زبانی خود را برای کشور موردنظرتان توسعه بدهید. ما در ادامه چند آموزش از زبان‌های مختلف را به‌عنوان شروع یادگیری این زبان‌ها، برای شما عزیزان لیست نموده‌ایم.
«یک قهرمان» نام نهمین فیلم سینمایی اصغر فرهادی است که در شیراز فیلم‌برداری شده و در تهیه‌کنندگی این اثر، الکساندر ماله گی (Alexandre Mallet-Guy) همکاری داشته است. این فیلم، نماینده سینمای ایران در اسکار 2021 بود و موفق به دریافت جایزه بزرگ هیئت‌داوران از جشنواره فیلم کن 2021 گردید.
تمام آثاری که تاکنون توسط فرهادی ساخته‌شده است، نشان می‌دهد که وی از سبک رئالیسم پیروی کرده، داستان‌های او پایانی باز، معماگونه و دراماتیک داشته و تأثیر بلندمدتی بر ذهن بیننده خواهند گذاشت. یک کارگردان و هنرمند باید عناصر بصری و نحوه تاثیرگذاری بر مخاطب و امکانات ارتباطی موجود در جامعه را به خوبی بشناسد و نسبت به کارکردهای آن اشراف کامل داشته باشد. برای این منظور باید با انواع سبک‌های مختلف در ارتباط بصری آشنایی داشته باشد و هر یک را به خوبی به‌کارگیری نماید. اگر شما نیز تمایل دارید در راستای یک کارگردان شدن این سبک‌ها را بشناسید، پیشنهاد ما استفاده از مجموعه آموزشی زیر می‌باشد.
سخن پایانی
اگرچه نام‌های زیادی در تاریخ سینمای ایران وجود دارند که صنعت سینماگری را متحول کرده‌اند و جلوه‌ای ویژه به آن بخشیده‌اند، اما نام اصغر فرهادی به‌عنوان آغازگر موج سوم یا موج نوی سینمای ایران، بی‌بدیل، پرفروغ و بی‌رقیب باقی خواهد ماند. کارگردانی که نتیجه تلاش او اولین اسکار تاریخ سینمایی را برای مردم هنردوست ایران به ارمغان آورد و چهره‌ای دیگر از هنر این کشور هنرمند پرور را در دنیا به نمایش گذاشت. در این نوشتار کوتاه، تلاش کردیم بخشی از زندگینامه، برخی از آثار و قسمتی از جوایز به‌دست آمده توسط ایشان را به مخاطبان هنردوستمان معرفی و یادی دوباره از این کارگردان شهیر ایرانی نماییم. شما عزیزان می‌توانید با ثبت نظرات و اطلاعات خود در بخش دیدگاه‌ها، اطلاعات ارائه‌شده در این نوشتار را غنای بیشتری ببخشید.
